Sắn (phương ngữ miền Bắc) hay khoai mì (củ mì) (phương ngữ miền Nam, sắn ở miền Nam là củ đậu) (danh pháp hai phần: Manihot esculenta; tên trong các ngôn ngữ khác: cassava, tapioca, yuca, mandioca, manioc, maniok, singkong, ubi kayu, aipim, macaxeir, kappa, maracheeni) là cây lương thực ăn củ có thể sống lâu năm, thuộc họ Đại kích (Euphorbiaceae).
Nguồn gốc và lịch sử
Cây khoai mì (sắn) có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới của châu Mỹ La tinh (Crantz, 1976) và được trồng cách đây khoảng 5.000 năm (CIAT, 1993). Trung tâm phát sinh cây khoai mì được giả thiết tại vùng đông bắc của nước Brasil thuộc lưu vực sông Amazon, nơi có nhiều chủng loại khoai mì trồng và hoang dại (De Candolle 1886; Rogers, 1965). Trung tâm phân hóa phụ có thể tại México và vùng ven biển phía bắc của Nam Mỹ. Bằng chứng về nguồn gốc khoai mì trồng là những di tích khảo cổ ở Venezuela niên đại 2.700 năm trước Công nguyên, di vật thể hiện củ khoai mì ở cùng ven biển Peru khoảng 2000 năm trước Công nguyên, những lò nướng bánh khoai mì trong phức hệ Malabo ở phía Bắc Colombia niên đại khoảng 1.200 năm trước Công nguyên, những hạt tinh bột trong phân hóa thạch được phát hiện tại Mexico có tuổi từ năm 900 đến năm 200 trước Công nguyên (Rogers 1963, 1965).
Sau khi người châu Âu tới châu Mỹ, họ đã đưa cây sắn (và nhiều loại cây khác) tới khắp nơi trên thế giới, theo các tuyến buôn bán hàng hải. Cây khoai mì được người Bồ Đào Nha đưa đến Congo của châu Phi vào thế kỷ XVI. Tài liệu nói tới khoai mì ở vùng này là của Barre và Thevet viết năm 1558. Ở châu Á, khoai mì được du nhập vào Ấn Độ khoảng thế kỷ XVII (P.G. Rajendran et al, 1995) và Sri Lanka đầu thế kỷ XVIII (W.M.S.M Bandara và M Sikurajapathy, 1992). Sau đó, khoai mì được trồng ở Trung Quốc, Myanmar và các nước châu Á khác ở cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX (Fang Baiping 1992. U Thun Than 1992).
Cây khoai mì được du nhập vào Việt Nam khoảng giữa thế kỷ XVIII, (Phạm Văn Biên, Hoàng Kim, 1991). Hiện chưa có tài liệu chắc chắn về nơi trồng và năm trồng đầu tiên.
Đặc điểm
Cây sắn cao 2–3 m, lá khía thành nhiều thùy, rễ ngang phát triển thành củ và tích luỹ tinh bột, thời gian sinh trưởng 6 đến 12 tháng, có nơi tới 18 tháng, tùy giống, vụ trồng, địa bàn trồng và mục đích sử dụng.
Tập tin:Manihot esculenta dsc07325.jpg|rễ cây
Tập tin:Cassava1 (3945716612).jpg|lá
Tập tin:Cassava2 (3945624614).jpg|chi tiết lá
Tập tin:Cassava buds (4733912948).jpg|nụ
Tập tin:Manihot esculenta MHNT.BOT.2004.0.508.jpg|hạt
Hiện trạng sản xuất
Hiện tại, sắn được trồng trên 100 nước của vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới và là nguồn thực phẩm của hơn 500 triệu người. Năm 2006 và 2007, sản lượng sắn thế giới đạt 226,34 triệu tấn củ tươi so với 2005/06 là 211,26 triệu tấn và 1961 là 71,26 triệu tấn. Nước có sản lượng sắn nhiều nhất là Nigeria (45,72 triệu tấn), kế đến là Thái Lan (22,58 triệu tấn) và Indonesia (19,92 triệu tấn). Nước có năng suất sắn cao nhất là Ấn Độ (31,43 tấn/ha), kế đến là Thái Lan (21,09 tấn/ha), so với năng suất sắn bình quân của thế giới là 12,16 tấn/ha (FAO, 2008). Việt Nam đứng thứ mười về sản lượng sắn (7,71 triệu tấn) trên thế giới. Tại Việt Nam, sắn được canh tác phổ biến ở hầu hết các tỉnh của tám vùng sinh thái. Diện tích sắn trồng nhiều nhất ở Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.
Dinh dưỡng, độc tố
thumb|Củ khoai mì, cắt ra
Củ sắn tươi có tỷ lệ chất khô 38-40%, tinh bột 16-32%; chất protein, béo, xơ, tro trong 100g được tương ứng là 0,8-2,5 g, 0,2-0,3 g, 1,1-1,7 g, 0,6-0,9 g; chất muối khoáng và vitamin trong 100 g củ sắn là 18,8-22,5 mg Ca, 22,5-25,4 mg P, 0,02 mg B1, 0,02 mg B2, 0,5 mg PP. Trong củ sắn, hàm lượng các amino acid không được cân đối, thừa arginin nhưng lại thiếu các amino acid chứa lưu huỳnh. Thành phần dinh dưỡng khác biệt tuỳ giống, vụ trồng, số tháng thu hoạch sau khi trồng và kỹ thuật phân tích. Lá sắn trong nguyên liệu khô 100% chứa đựng đường + tinh bột 24,2%, protein 24%, chất béo 6%, xơ 11%, chất khoáng 6,7%, xanhthophylles 350 ppm (Yves Froehlich, Thái Văn Hùng 2001). Chất đạm của lá sắn có khá đầy đủ các amino acid cần thiết, giàu lysin nhưng thiếu methionin.
Trong lá và củ sắn ngoài các chất dinh dưỡng cũng chứa một lượng độc tố (HCN) đáng kể. Các giống sắn ngọt có 80–110 mg HCN/kg lá tươi và 20–30 mg/kg củ tươi. Các giống sắn đắng chứa 160–240 mg HCN/kg lá tươi và 60–150 mg/kg củ tươi. Liều gây độc cho một người lớn là 20 mg HCN, liều gây chết người là 50 mg HCN cho mỗi 50 kg thể trọng. Tuỳ theo giống, vỏ củ, lõi củ, thịt củ, điều kiện đất đai, chế độ canh tác, thời gian thu hoạch mà hàm lượng HCN có khác nhau. Tuy nhiên, ngâm, luộc, sơ chế khô, ủ chua, gọt vỏ là những phương thức cho phép loại bỏ phần lớn độc tố HCN.
Ngộ độc khoai mì
Ngộ độc sắn (do axit xianhydric) xảy ra sau khi ăn sắn chưa được chế biến đúng cách và là một nguyên nhân gây ra tử vong ở trẻ em. Một cuộc nghiên cứu tại bệnh viện Nhi đồng 1 Tp.HCM cho thấy ngộ độc sắn chiếm tỉ lệ 10% trong số ngộ độc thức ăn với tỉ lệ tử vong là 16,7%.
Phòng ngừa:
Sắn phải được lột bỏ vỏ, cắt bỏ phần đầu và đuôi vì những phần này chứa nhiều độc chất. Ngâm trong nước qua đêm, luộc với nhiều nước và mở nắp nồi khi luộc. Mục đích là để độc tố tan theo nước và bốc hơi theo hơi nước.
Không ăn đọt sắn, sắn cao sản, sắn lâu năm, sắn có vị đắng. Những loại này chứa rất nhiều độc chất.
Không cho trẻ em ăn nhiều sắn.
Không nên ăn sắn nguyên củ nướng hoặc chiên, không chế biến khi chưa gọt vỏ vì độc chất còn nguyên chưa bị khử.
Chế biến, sử dụng
Sắn có nhiều công dụng trong chế biến công nghiệp, thức ăn gia súc và lương thực thực phẩm. Củ sắn dùng để ăn tươi, làm thức ăn gia súc, chế biến sắn lát khô, bột sắn nghiền, tinh bột sắn, tinh bột sắn biến tính, các sản phẩm từ tinh bột sắn như bột ngọt, cồn, maltodextrin, lysine, acid citric, xiro glucose và đường glucose tinh thể, mạch nha giàu maltose, hồ vải, hồ giấy, colender, phủ giấy, bìa các tông , bánh kẹo, mì ăn liền, bún, miến, mì ống, mì sợi, bột khoai, bánh tráng, hạt trân châu (tapioca), phụ gia thực phẩm, phụ gia dược phẩm, sản xuất màng phủ sinh học, chất giữ ẩm. Thân sắn dùng để làm giống, làm nấm, làm củi đun, nguyên liệu cho công nghiệp xenlulô. Lá sắn ngọt là loại rau xanh giàu đạm rất bổ dưỡng và để nuôi cá, nuôi tằm. Lá sắn đắng ủ chua hoặc phơi khô để làm bột lá sắn dùng chăn nuôi lợn, gà, trâu, bò, dê v.v.
Tinh bột của củ sắn, sau quá trình chế biến sẽ thành loại bột mà tiếng Việt phương ngữ miền Bắc gọi là bột đao, phương ngữ miền Trung gọi là bột lọc và phương ngữ miền Nam gọi là bột năng.
Dưa muối làm từ ngọn và lá non của sắn rất phổ biến tại một số vùng miền trung du Bắc Bộ Việt Nam (như Phú Thọ, Hà Tây), thường được sử dụng để xào, nấu canh với tôm, tép.
Giải pháp phát triển sắn bền vững
Ba nhược điểm của nghề sắn là: trồng sắn làm kiệt đất; củ và lá sắn có độc tố HCN; chế biến sắn gây ô nhiễm môi trường.
Sáu biện pháp chính để phát triển sắn bền vững:
- Áp dụng giống sắn mới và kỹ thuật canh tác bền vững để đạt năng suất lợi nhuận cao và duy trì độ phì nhiêu của đất.
- Áp dụng kỹ thuật chế biến sắn và phối hợp thực phẩm để nâng cao giá trị dinh dưỡng của các sản phẩm sắn.
- Ứng dụng dây chuyền công nghệ chế biến sắn hiện đại, tận dụng phế phụ phẩm sắn để làm thức ăn gia súc, phân bón, thường xuyên đánh giá tác động môi trường.
- Quy hoạch sản xuất, chế biến và tiêu thụ sắn.
- Mở rộng thị trường tiêu thụ các sản phẩm sắn.
- Hình thành và phát triển chương trình sắn quốc gia để liên kết mạng lưới hợp tác nghiên cứu, giảng dạy, khuyến nông, quản lý, đầu tư, sản xuất, kinh doanh, chế biến và tiêu thụ sắn.
👁️
33 | ⌚2025-09-03 20:58:28.584
Mua hàng tại Shopee giảm thêm 30%
**Đảng Cộng sản Việt Nam** là đảng cầm quyền và là chính đảng duy nhất được phép hoạt động tại Việt Nam theo Hiến pháp. Theo Cương lĩnh và Điều lệ chính thức hiện nay,
:_Bài này nói về chủ nghĩa cộng sản như một hình thái xã hội và như một phong trào chính trị. Xin xem bài hệ thống xã hội chủ nghĩa, đảng cộng sản và chủ
nhỏ|250x250px|Hàng không mẫu hạm lớn nhất thế giới. Nhân viên điều hành trên tháp quan sát của chiếc [[USS Ronald Reagan của Hoa Kỳ.|thế=]] **Tàu sân bay** (tiếng Anh: _aircraft carrier_), hay **hàng không mẫu
[[Đa dạng sinh học tại rạn san hô Great Barrier, Úc.]] **Rạn san hô** hay **ám tiêu san hô** là cấu trúc aragonit được tạo bởi các cơ thể sống. Các rạn san hô thường
**San hô** là các động vật biển thuộc lớp San hô (_Anthozoa_) tồn tại dưới dạng các thể polip nhỏ giống hải quỳ, thường sống thành các quần thể gồm nhiều cá thể giống hệt
**_Akagi_** (tiếng Nhật: 赤城; Hán-Việt: _Xích Thành_) là một tàu sân bay của Hải quân Đế quốc Nhật Bản hoạt động trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, được đặt tên theo núi Akagi thuộc
**Sân vận động Wembley** (), được đặt tên là **Sân vận động Wembley được kết nối bởi EE** vì lý do tài trợ, là một sân vận động bóng đá ở Wembley, Luân Đôn, được
Dưới đây là danh sách các sân bay của Brasil xếp theo các bang. Trong ngoặc đơn là mã IATA và mã ICAO. __NOTOC__ ### Acre *Sân bay Brasiléia (SWBS) - Brasiléia *Sân bay Feijó
**Sân bay quốc tế Dubai** (tiếng Ả Rập: **مطار دبي الدولي**) là sân bay quốc tế phục vụ Dubai, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất, là sân bay chính của Dubai và là
nhỏ|phải|Dây chuyền chuyên môn hóa không nhịp nhàng biểu diễn qua phần mềm Microsoft Project. phải|quá trình hình thành phương pháp dây chuyền. phải|Dây chuyền chuyên môn hóa không nhịp nhàng được thể hiện bằng
Một cảnh [[săn lợn rừng bằng chó săn]] thumb|Quý tộc [[đế quốc Mogul săn linh dương đen Ấn Độ cùng với báo săn châu Á]] **Săn** là hành động giết hay bẫy bất kỳ loài
**Sân vận động Nef**, tên chính thức là **Khu liên hợp thể thao Ali Sami Yen - Sân vận động Nef** (), là một sân vận động bóng đá nằm ở khu Seyrantepe của quận
**Chủ nghĩa cộng sản vô trị**, **chủ nghĩa cộng sản vô chính phủ** () hay **chủ nghĩa cộng sản tự do** là một học thuyết của chủ nghĩa vô trị, chủ trương thủ tiêu nhà
nhỏ|phải|Họa phẩm về một cảnh săn hổ trên lưng voi **Săn hổ** là việc bắt giữ hay giết hại hổ. Ngày nay, với các quy định pháp luật về bảo vệ loài hổ thì phạm
**Sân vận động MetLife** () là một sân vận động tại Khu liên hợp thể thao Meadowlands ở East Rutherford, New Jersey, cách Thành phố New York 5 dặm (8 km) về phía Tây. Được khánh
Nhiều quốc gia có một **sân vận động thể thao quốc gia**, nó thường được dùng như là sân nhà dành riêng cho một hoặc nhiều đội thể thao đại diện quốc gia của một
**Đường giới hạn khả năng sản xuất** (tiếng Anh: _Production possibility frontier_, viết tắt là **PPF**) Trong kinh tế vĩ mô, một **đường giới hạn sản xuất (PPF)**, **đường cong khả năng sản xuất (PPC)**,
Danh sách di sản văn hóa Tây Ban Nha được quan tâm ở Tarragona (tỉnh). ## Các di sản liên quan đến nhiều thành phố |} ## Di tích theo thành phố ### A ####
Danh sách di sản văn hóa Tây Ban Nha được quan tâm ở Girona (tỉnh). ## Các di sản liên quan đến nhiều thành phố |} ## Di tích theo thành phố ### A ####
Danh sách di sản văn hóa Tây Ban Nha được quan tâm ở tỉnh Lleida (tỉnh). ## Các di sản liên quan đến nhiều thành phố |} ## Di tích theo thành phố ### A
**Ván sàn** là thuật ngữ chung cho một lớp phủ cố định của một sàn, hoặc cho công việc lắp đặt một lớp phủ sàn như vậy. **Lớp phủ sàn** là một thuật ngữ để
**Lý thuyết sản xuất** là sự nghiên cứu về quá trình sản xuất, hay là quá trình kinh tế của việc chuyển đổi đầu vào thành đầu ra. Quá trình sản xuất sử dụng các
**Sân vận động Australia** (), hiện được gọi là **Sân vận động Accor** vì lý do tài trợ, là một sân vận động đa năng nằm trong Công viên Olympic Sydney, Sydney, Úc. Sân đôi
thumb|Logo của sân vận động (2017–2020) **Sân vận động San Diego** () là một sân vận động đa năng ở San Diego, California. Sân vận động được khánh thành vào năm 1967 với tên gọi
**Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XIII**, tên chính thức là **Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XIII** là Đại hội đại biểu toàn quốc
**Sân vận động North Harbour** (), được biết đến vì lý do tài trợ là **Sân vận động QBE** từ tháng 1 năm 2014 đến tháng 1 năm 2019, là một sân vận động nằm
**Sân vận động BBVA** (), biệt danh "El Gigante de Acero" (tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là "Người khổng lồ thép"), và trước đây được gọi là **Sân vận động BBVA Bancomer**, là một
**San hô đen**, còn gọi là **san hô gai** hay **Antipatharia**, là một bộ san hô nước sâu mềm. Những loài san hô thuộc bộ này có thể được nhận biết bởi bộ xương kitin
**Sân vận động Akron** (), trước đây được gọi là **Sân vận động Omnilife** và **Sân vận động Chivas** (, ), là một sân vận động đa năng được sử dụng chủ yếu cho các
nhỏ|phải|Lột da hải cẩu nhỏ|phải|Thịt hải cẩu **Săn hải cẩu** là việc thực hành săn bắn các loài hải cẩu vì mục đích thương mại hoặc thú vui cá nhân hoặc để phục vụ cho
**Sân vận động Gillette** () là một sân vận động ở Đông Bắc Hoa Kỳ, nằm ở Foxborough, Massachusetts, cách 28 dặm (45 km) về phía tây nam của trung tâm thành phố Boston và 20
nhỏ|phải|[[Con la là một ví dụ cho sự cách ly sinh sản, chúng có thể được sinh ra từ phép lai khác loài nhưng chúng không thể có con do đó không di truyền tính
**Sân vận động SoFi** () là một sân vận động và khu phức hợp giải trí ở Inglewood, California, Hoa Kỳ. Sân nằm trên vị trí cũ của Trường đua Hollywood Park. Sân vận động
**Sân vận động Tưởng niệm Robert F. Kennedy** (, thường được gọi là **Sân vận động RFK**, ban đầu có tên gọi là **Sân vận động District of Columbia**) là một sân vận động đa
**Sân vận động Giants** (, đôi khi được gọi là **Sân vận động Giants tại Meadowlands** hoặc **The Swamp**) là một sân vận động nằm ở East Rutherford, New Jersey, trong Khu liên hợp thể
thumb|264x264px|Quang cảnh bên ngoài sân vận động thumb|256x256px|[[Chung kết Cúp UEFA 2003|Trận chung kết Cúp UEFA 2003 được tổ chức tại sân vận động]] **Sân vận động La Cartuja** (), tên chính thức là **Sân
**Sân vận động Addis Ababa** là một sân vận động đa năng ở Addis Ababa, Ethiopia. Sân được sử dụng chủ yếu cho các trận đấu bóng đá mặc dù sân cũng có các cơ
**Sân vận động Narendra Modi** (; ), trước đây được gọi là **Sân vận động Motera**, là một sân vận động cricket nằm trong Khu liên hợp thể thao Sardar Vallabhbhai Patel ở Ahmedabad, Gujarat,
nhỏ|San hô nước sâu _Paragorgia arborea_ và cá _Coryphaenoides_ ở độ sâu trên Davidson Seamount Sinh cảnh của **san hô nước sâu**, còn được gọi là **san hô nước lạnh**, mở rộng đến những phần
**Sân vận động Angel của Anaheim** (), ban đầu được gọi là **Sân vận động Anaheim** và sau này là **Edison International Field của Anaheim**, là một sân vận động bóng chày kiểu hiện đại
**Sân vận động Pratt & Whitney tại Rentschler Field** () là một sân vận động ở East Hartford, Connecticut. Sân chủ yếu được sử dụng cho bóng bầu dục và bóng đá, và là sân
**Đại hội đại biểu Đảng bộ trực thuộc Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam nhiệm kỳ 2020 -2025**, là các đại hội Đảng bộ các tỉnh thành trực thuộc Trung ương Việt Nam và
nhỏ|300x300px|[[Hàng không mẫu hạm Ý Giuseppe Garibaldi]] **Tàu sân bay hạng nhẹ** hay **tàu sân bay hạng nhẹ hạm đội** là một kiểu tàu sân bay nhỏ hơn tàu sân bay tiêu chuẩn trong hải
**Sân vận động State Farm** (), trước đây được gọi là **Sân vận động Đại học Phoenix**, là một sân vận động đa năng ở Tây Hoa Kỳ, nằm ở Glendale, Arizona, phía tây của
**Trung tâm Thể thao Quốc gia Bermuda** () là một khu liên hợp thể thao đa năng ở Giáo xứ Devonshire, Bermuda, ngay phía đông của thủ đô Hamilton. Sân vận động được xây dựng
thumb|Toàn cảnh sân vận động, 2016 **Sân vận động Kapten I Wayan Dipta** () là một sân vận động đa năng ở Huyện Gianyar, Bali, Indonesia. Đây là sân nhà của câu lạc bộ Indonesia
**Sân vận động Félix Houphouët-Boigny** (), có biệt danh là **Le Félicia**, là một sân vận động đa năng ở Abidjan, Bờ Biển Ngà. Sân được sử dụng cho các trận đấu bóng đá, rugby
**Hiệp hội phê bình phim khu vực vịnh San Francisco** (**SFBAFCC** - **San Francisco Bay Area Film Critics Circle**) hay còn được biết đến với cái tên **Hiệp hội phê bình phim San Francisco** (**San
**Sân vận động tượng đài Banco Pichincha** () là một sân vận động bóng đá nằm ở giáo xứ Tarqui ở phía bắc Guayaquil, Ecuador. Đây là sân nhà của câu lạc bộ bóng đá
Sân vận động, tại địa phương còn được gọi là **Ta' Qali**, tên chính thức là **Sân vận động Quốc gia** (), là một sân vận động nằm ở Ta' Qali, Malta. Sân vận động,
Đảng Cộng sản Việt Nam